Αύγουστος
ΤΟ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΑΡΧΙΖΑΝ ΝΑ ΩΡΙΜΑΖΟΥΝ ΤΑ ΣΤΑΦΥΛΙΑ
Τον Αύγουστο στα Φάρασσα είχαν «Τα ΑΤΕΤΗ» το έθιμο αν δεν διαβαστούν τα σταφύλια κανένας δεν έτρωγε.
Την παραμονή του ΕΪ ΣΩΤΗΡΑ του αγίου Σωτήρα κάθε οικογένεια μάζευε ένα καλαθάκι σταφύλια και τα πήγαινε στην εκκλησία, μένανε όλοι την νύχτα και το πρωί διαβαζόταν από τον παπά, μετά την εκκλησία τα μοίραζαν στον κόσμο και τους ευχόταν.
ΝΑ ΕΝ ΓΟΥΒΕΤ’ΤΛΟΥΔΑ ΤΑ ΒΡΟΣΟΝΑ ΣΟΥ ή άλλοι έλεγαν,
ΝΑ ΣΑ ΔΟΣΗ ΓΟΥΒΑΤΗ Ο ΘΕΟΣ. Δηλ: Να είναι δυνατοί οι αγγόνες σου, ή να σε δώση δύναμη ο Θεός.
Στον Βαρασσό είχαν πολλά εξωκλήσια της Παναγίας, ένα από αυτά ήταν η Τσίκο Παναγιά, όπως την έλεγαν, ερειπωμένη είχε μίνι μόνο το ιερό δίπλα έβγαινε και νερό αγίασμα.
Συνήθιζαν την ημέρα αυτήν να λειτουργούν εκεί.
Τραγουδούσαν ένα τραγούδι σαν στίχο το είχε μάθει η Κυριακή του Τσαλγουτσή του Σάββα η κόρη.
Μις αϊ πάμε, που εν ν’ αϊπάμε Εμείς θα πάμε, που θα πάμε
Σην τσικο παναγιά, αϊπάμε Στην Τσίκο παναγιά, θα πάμε
Αποίκουμε, π’ άποίκουμε Θα κάνουμε, τι θα κάνουμε
Να φσάξουμ’ τα, γουρπάνε Να σφάξουμε’ τα, ταγμένα
Στης 15 Αυγούστου μαζί με την γιορτή της Παναγίας γιόρταζαν,
ΤΟΥ ΣΤΑΦΥΛΟΥ ΤΟΝ ΠΑΣΚΑ του σταφυλιού το Πάσχα.
Έλεγαν:
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΦΚΟΪΣΗΝ ΤΟ ΚΟΤΣΙ, ΤΟ ΣΤΑΦΥΛΙ ΤΣΕ ΤΟ ΖΕΪΤΟΥΝΙ,
ο Χριστός ευλόγησε το σιτάρι, το σταφύλι, και την ελιά,
ΤΟ ΚΟΤΣΙ ΙΝΕΤΕ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ, ΤΟ ΣΤΑΦΥΛΙ ΑΝΑΜΑ ΤΣΕ ΤΟ ΖΕΪΤΟΥΝΙ ΜΥΡΟΣ.
ΤΟ ΣΙΤΑΡΙ ΓΙΝΕΤΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΟ, ΤΟ ΣΤΑΦΥΛΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Η ΕΛΙΑ ΜΥΡΟΣ.
Την ημέρα αυτήν πανηγύριζαν και ερχόταν κόσμος και από άλλα χωριά.
Το κάθε σπιτικό θα είχε και τον καλεσμένο του. «ΟΙ ΜΙΣΑΦΙΡΟΙ» .
Οι μουσαφίρηδες φρόντιζαν να έχουν και βαμμένα κόκκινα αυγά για να ΣΟΝΓΚΡΙΖΟΥΝ να τσουγκρίζουν.
Τα νέα παιδιά και τα κορίτσια δύο τρεις μέρες πιο μπροστά έκαναν παρέες, όριζαν αρχηγό,
«ΤΟΝ ΤΣΟΥΦΑΛΑ» τον επικεφαλή και γυρνούσαν το χωριό.
Μάζευαν, ΛΑΧΤΩΡΑ, ΠΙΛΗΤΣΑ, ΓΟΥΖΙΑ, ΡΙΦΑ, ΠΟΥΛΟΚ’ΚΑ
δηλ: πετεινούς, κοτόπουλα, αρνιά, κατσικάκια, πουλάκια και τα έκαναν Γουρπάνια.
Με τα χρήματα που μαζεύανε αγόραζαν μπαρούτι για να πυροβολούν όσο θα διασκεδάζουν.
Το μέρος που πανηγυρίζανε ήταν ΕΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΣΟ ΚΑΤΣΙ
στης Παναγιάς τον βράχο, υπήρχε μια σπήλια επάνω στον βράχο είχε τοιχογραφίες πολύ παλιές.
Από τον Βαρασσό φαινόταν της Παναγίας το Κάτσι, ήτανε βορειοανατολικά του Βαρασσού προς το ΠΑΛΛΟΝ ΤΟ ΧΩΡΙΟΥ δηλ. προς το παλαιό χωρίο, περνώντας από τον ΠΑΡΑΤΣΟ.
Παράτσος είναι ίσιο μέρος κάτω ακριβός της Παναγιάς το Κάτση.
Για να ΒΚΗΣ ΣΟ ΚΑΤΣΙ ΙΣΑΝΤΕ ΠΟΥΑ ΜΕΡΤΙΒΑΝΑ ΘΑΛΛΟΝΑ, δηλ, να βγεις στον βράχο ήτανε πολλές σκάλες πέτρινες, αργότερα κατασκεύασαν και ξύλινες σκάλες, την ημέρα της Παναγίας λειτουργούσε ο παπάς, πολύ από τους επισκέπτες από βραδύς κοιμόταν εκεί, τα παιδιά και τα κορίτσια μοιράζανε σταφύλια στον κόσμο.
Μετά την λειτουργία ξεκινούσε το γλέντι, με χορούς τραγούδια, χαρούμενες φωνές πυροβολισμούς. ΚΑΟΣ ΗΡΤΕΝ ΤΣΕ Ο ΠΑΣΚΑΣ φώναζαν, δηλ καλός ήρθε και ο Πάσχας. Άλλη έσφαζαν τα Γουρπάνια, άλλη ανάβανε φωτιές και ψήνανε, γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Όλοι είχαν φυλαγμένο κρασί από της άλλες γιορτές και το ξόδευαν όλο γιατί θα βγάζανε το καινούργιο. Ξεκινούσαν τραγουδώντας και χορεύοντας με το τραγούδι της Παναγίας που είναι αφιερωμένο στην γέννηση του χρηστού, Παναϊα μου σουλτάνα, είσαι του χρηστού η μάνα.
Το τραγούδι το παραθέτω στα έθιμα των Χριστουγέννων.
Το τραγουδούσαν σε όλες της τελετουργικές παραδώσεις των Φαράσσων.
Πρώτος ήταν ο παπάς στο χορό και ακολουθούσαν οι άλλοι.
Το γλέντι κρατούσε έως το βράδυ, πολύ συνέχιζαν στα σπίτια τους.
Την ημέρα αυτή τραγουδούσαν ένα ακόμα τραγούδι της Παναγίας, όμως στην Καραμανλήδικη γλώσσα, στα χωριά που ήταν περισσότεροι οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν οι Έλληνες να μιλούν Τούρκικα. Αλλά για να κρατήσουν τα ήθη και τα έθιμα τους, έβαζαν τούρκικους στίχους με ελληνικό περιεχόμενο, για την Παναγία το έλεγαν και για προσευχή.
Γουπεσιντέν ατιλαϊμ Να πέσω από τον τρουλωτής
κιούλ ολαϊμ σκλάβος να γίνω
Σατιλαϊμ κερβανινά γατιλαϊμ Να πουληθώ στο κοπάδι της να σμίξω
Γισμέτ εϊλέ παναϊα Αξιωσέ με Παναγία
Ότσάχ, ότσάχ μουμλάρ γιανάρ Δέσμες, δέσμες κεριά ανάβουν
Γιόκτουρ σενίν κιπή οτζάχ Δεν είναι σαν εσένα άλλη γωνιά
Γισμέτ εϊλέ παναϊα Αξιωσέ με Παναγία
Παναϊανήν μεζαρί Της Παναγίας το μνήμα
ορτά γιλαρλάρ εκεί προσκυνάμε
Νιαζλάρ ορτά κιτέν τζάν σεβινήρ Όποιος πάει εκεί η ψυχή του χαίρεται
Γισμέτ εϊλέ παναϊα Αξιωσέ με Παναγία
Γούρχ ελ’λί παπάζ κεϊντή Σαράντα πενήντα παπάδες ντύθηκαν
Αλτίν θυμιατός σαλ’λαντή Χρυσά θυμιατά κουνήθηκαν
Όριά κιτέν τζάν σεβινήρ Εκεί όποιος πάει η ψυχή του χαίρεται
Γισμέτ εϊλέ παναϊα Αξιωσέ με Παναγία
Στα Φάρασσα είχαν πολλά εξωκλήσια, αφιερωμένα στην Παναγία.
Η παναϊα σο Κάτσι, στην περιοχή Παράτσο, κοντά στο παλαιοχώρι.
Εϊ Γατερής, κοντά στο παλιό χωριό Ξουρτσαϊδι. Του Τσαχμούρι η Θεοτόκο, στο όρος Τσαχμούρι. Τσικοπαναϊα, στην περιοχή του ποδαρά.
Η μακρά Παναϊα, κοντά στην περιοχή Πάνου Γιάννα.
